Sluwe strategie

Psychlogisch projecteren is ook mij niet helemaal vreemd. Dan lees ik over de grillen en kuren van wereldleiders en herken meteen mij maar al te bekende patronen: ik groeide op in de wereld van een pathologisch leugenaar, keerde dat de rug toe en kreeg daarna steeds weer nieuwe gewetengestoorden op mijn pad.

Dat is alleen maar logisch. In tegenstelling tot wat meestal wordt aangenomen moet je ‘foute types’ namelijk helemaal niet zo ver als mogelijk van je weg houden, maar juist net zo vaak een verbinding met ze aangaan tot je wél een werkzame manier uitvindt om immuun voor hun egocentrische levensstrategie te worden.

Soms ben je door omstandigheden aan iemand overgeleverd: als minderjarige aan je ouders of wettelijke voogd(en); als volwassene aan je werkgever, of, als je financieel niet (meer) onafhankelijk bent aan je levenspartner. Alles draait hierbij om vertrouwen: ouders beschermen hun kinderen; bazen zorgen voor een veilige werkplek en samen staan partners sterk. De praktijk is alleen weerbarstiger.

Iedereen heeft zo zijn rugzakje, check. De meesten hebben min of meer wel leren dealen met de hun aangedane krenkingen, check. Sommigen daarentegen juist jammerlijk niet. Rancune, afgunst, of domweg zelfhaat – bijvoorbeeld – houdt deze losers dan levenslang in een ijzeren greep. Maar je vrijheid kwijt zijn gun je toch niemand? Check!

Door de ingewikkelde ontwikkelingen rond Oekraïne moest ik terugdenken aan de tijd dat ik nooit helemaal precies zeker wist of ik het nou echt wel helemaal bij het rechte eind had. Kon ik inderdaad vertrouwen op mijn geweten, of leidde ik mezelf ongemerkt om de tuin, terwijl ik meende ‘objectieve’ informatie af te wegen? Was wat ik observeerde niet gewoon wat ik zelf verkoos te willen zien? Werd ik niet ongemerkt beïnvloed door valse beloften waarvoor ik in een onbewaakt moment van zwakte zwichtte? Werkelijk om wanhopig van te worden.

Uiteindelijk kwam het allemaal goed. Van manipulatie en misleiding schiet ik meestal onweerstaanbaar in de lach en leugenaars vind ik dodelijk vermoeiend en vaak ontzettend lastig, maar blijken uiteindelijk vooral meelijwekkend ver de weg kwijt te zijn.

Met terugwerkende kracht

Vandaag is opruimdag. Om te beginnen de mappen, dat schiet zo lekker op: alle papieren van vòòr 2014 mogen ongezien weg! – Wat natuurlijk niet helemaal lukt. Onbeschrijflijk wat een bagger (ook wel ‘bijkomend leed’ genoemd) een van zorginstanties afhankelijk mens in één jaar soms krijgt te verduren. Eén fout vinkje van een professional en je zoon zou ineens ergens zijn gaan wonen, zorg in natura wensen, of een verlopen – dus ongeldige – indicatie hebben. En denk nou maar niet dat jij, de leek, dat zo maar eventjes recht mag zetten.

Pas na talloze telefoontjes, bezwaarschriften, intimiderende aanmaningen, onjuiste aannames en foute interpretaties tref je dan die ene medewerker die niet op de automatische piloot staat – en gewoon goed luistert en naar eer en geweten haar werk doet. Waarna alles uiteindelijk en met terugwerkende kracht weer ‘netjes’ wordt rechtgezet – ‘mevrouwtje’. Maar als je pech hebt herhaalt eenzelfde euvel zich het daaropvolgende jaar en begint het hele circus van voor af aan, zag ik aan een bundeltje A4’tjes dat nu de versnipperaar nog niet in mag.

Over bundeltje gesproken: de gemeentemedewerker die voor me op zoek gaat naar een oude akte heeft het erg druk met al die aanvragen vandaag. Ze kon me ook nog eens moeilijk verstaan – er ging gisteravond een glas rustgevende kruidenthee over mijn mobieltje – maar desondanks bleef de goede ziel eindeloos geduldig. En niet met dat beroepsmatige zalvende toontje waarop je soms de idiootste verwijten naar je hoofd krijgt, zodat je preventief maar een steeds dikkere muur optrekt. Welnee, door haar menselijke bejegening – ‘gecondoleerd, mevrouw’ – konden mijn tranen juist vrijelijk stromen.

Zelf zag ik niets – in de OK had ik mijn lenzen uit moeten doen en bovendien had ik geen kracht meer om mezelf op te richten – maar mijn zoons tweelingbroertje was klein, bruin en puntgaaf, vertelde een zachtaardige stem ergens in de buurt van mijn gevoelloze voeten. Het betreffende ziekenhuis bestaat allang niet meer, de destijds dienstdoende gynaecoloog en kinderarts zijn inmiddels gepensioneerd, en medische dossiers zijn gek genoeg voor betrokkenen zelf pas na heel veel toeters en bellen toegankelijk.

Alsof een levenloos kindje niet verdrietig genoeg is. Een Shakespeariaanse familietragedie met bijkomend leed à la Jerry Springer: ik herinner me met terugwerkende kracht iedere lafhartige leugen en elke schijnheilige vraag. De instinctieve walging waarmee ik haar vanaf dat moment op ruime afstand hield is nooit meer helemaal weggegaan.

zonder titel

(acryl/zand/plastic/nylondraad op hardboard; 30 x 40 cm )